Antep’te İngiliz İşgali

İngilizler, 17 Aralık 1918’de, “Halep’te fazla asker ve hayvanları bulunduğundan, yalnız kışı geçirmek ve iaşe hususunda sıkışmamak…” bahanesiyle Antep’i işgal etmiştir.

Antep’in dış dünyayla bağlantısını sağlayan telgrafhaneye el koyan İngilizler, civardaki tren istasyonlarının denetimini de ele geçirdi. Amerikan koleji ve civarındaki Ermeni evleri ile Beyazınoğlu’nun hanı, kışla ve karargâh haline getirildi. Asıl niyetlerini ortaya koyan İngilizler, halkın üzerinde baskıları arttırarak şehirde sıkıyönetim ilan etti. Bununla da yetinmeyen İngilizler, halktan ekmek bıçakları dâhil tüm kesici delici silahları toplatmıştır. İngilizler ile şehre gelen binlerce Ermeni, her fırsatta İngilizlere şükranlarını belirtiyorlardı. Türklere karşı duydukları kin ve düşmanlık ortaya çıkmıştı. Ermeniler, tehcirden sonra evlerinin ve arazilerinin Türkler tarafından gasp edildiğini iddia edip, gösterdikleri evler kimin olursa olsun zorla boşalttırıp el koydular. Bunu takiben Antep’te İngiliz baskıları giderek artıyordu. Öyle ki 23 Ocak 1919’da, şehrin önde gelen bazı kişileri, Ermeni tehciriyle ilgisi oldukları gerekçesiyle, sorgusuz sualsiz olarak aileleri ile görüşmelerine imkân bile verilmeden önce Halep’e, oradan da Mısır’a esir kamplarına sürgün edildiler.

Antep’te Fransız İşgali

İngilizler ve Fransızlar, Mondros Mütarekesini gerekçe göstererek, 15 Eylül 1919’da aralarında hazırlayıp, imzaladıkları Suriye İtilafnamesi’ne dayanarak; Musul’u, Anadolu’nun güneyini ve Suriye’yi paylaştılar. Buna göre: Musul İngilizlere, Suriye, Antep, Maraş, Urfa ve civarı Fransızlara bırakıldı. İngilizler; Suriye İtilâfnamesi’ni takiben Antep’i Fransızlara teslim ettiler. 27 Ekim 1919’da Ermeni ve Fransızlardan oluşan 200 kişilik Fransız kuvveti ve sonra 29 Ekim 1919’da, Fransızların tahsis ettikleri üç sınıftan oluşan 2.000 kişilik iki Fransız fırkası da Antep’e girdi. Şehirde bulunan Ermeni işbirlikçiler, şehre giren işgal kuvvetlerine çiçek atarak alkışladılar. 21 Ocak’ta Mehmet Kamil’in ve 27 Mart’ta Kilis Yolu’nda Şahinbey’in şehit edilmeleri, Şehirde Din, Namus ve Vatan için mücadelenin zorunluluğunu bir kere daha hatırlatmıştı. 28 Mart 1920’de Mustafa Kemal Paşa tarafından Maraş ve Antep Kuvayı Milliye Komutanı olarak görevlendirilen Kılıç Ali de Gaziantep’e gelmişti. (2 Haziran 1920’de Özdemir Bey’in gelişine kadar görev yapmıştır.) Nihayet 1 Nisan 1920’de Antep Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin bir üyesi olan Körükçüzâde Ahmet’in Fransızlara attığı kurşun ile savaş başladı. Şehrin hemen her noktasına yayılan sokak çatışmaları ile bir destan yazan Gaziantep halkı, yetersiz silah ve cephane, açlık ve yokluk içinde; kadın, çocuk, genç ve ihtiyar demeden verdiği eşsiz mücadele ile Antep’i Gaziantep yapmıştır. 8 Şubat 1921’de TBMM tarafından “Gazi” ünvanı verilerek bu eşsiz mücadele taçlandırılmıştır. Gaziantep, binlerce şehit, binlerce yaralı verdiği mücadeleler sonucu; Ankara Hükümeti ile Fransızlar arasında Ankara Antlaşması imzalanmış; 25 Aralık 1921’de işgalden kurtularak anavatana katılmıştır.